Zasada równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz zasada równości szans kobiet i mężczyzn
Zasada równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami jest jedną z naczelnych zasad horyzontalnych UE, której propagowanie ma na celu zapobieganie wszelkim formom dyskryminacji, nie tylko ze względu na płeć, ale również z powodu rasy lub pochodzenia etnicznego, religii lub światopoglądu, niepełnosprawności, wieku lub orientacji seksualnej. Umożliwia ona wszystkim osobom sprawiedliwe, pełne uczestnictwo we wszystkich dziedzinach życia na jednakowych zasadach. Zasada wyrównywania szans kobiet i mężczyzn i przeciwdziałania dyskryminacji na rynku pracy ma swoją podstawę prawną w Artykule 3 Traktatu o Unii Europejskiej, który wskazuje, że w swoich działaniach Unia zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość społeczną i ochronę socjalną, równość szans kobiet i mężczyzn, solidarność międzypokoleniową oraz ochronę praw dziecka. Podstawowym krajowym przepisem, w którym wskazany jest zakaz dyskryminacji ze względu na płeć i/lub nakaz realizacji zasady równości szans kobiet i mężczyzn jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Znajduje się tam wprost odniesienie do tego, że kobieta i mężczyzna w Polsce mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym, w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.
Zasada dostępności dla osób z niepełnosprawnościami
W dokumentach Unii Europejskiej szczególnie podkreślana jest konieczność eliminowania dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność. Różnorodność osób z niepełnosprawnościami zobowiązuje do zapewnienia dostępności, zwłaszcza przy zastosowaniu uniwersalnego projektowania przestrzeni (zapewnienie użyteczności dla wszystkich, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznego projektowania, nie wyklucza to jednak możliwości zapewnienia dodatkowych udogodnień dla szczególnych grup osób z niepełnosprawnościami, jeżeli jest to konieczne). Uwzględnianie tych potrzeb nie jest traktowane jako uprzywilejowanie osób z niepełnosprawnościami, lecz jako naturalna konieczność znoszenia barier.
Zasadę równości szans kobiet i mężczyzn należy rozumieć jako stan, w którym kobietom i mężczyznom przypisuje się taką samą wartość społeczną, równe prawa i obowiązki, a także równy dostęp do zasobów społecznych (np. usług publicznych, rynku pracy).
Celem zasady równości szans kobiet i mężczyzn nie jest oddziaływanie na różnice wynikające z biologii, ale takie zapewnianie dostępu do zasobów, działań i możliwości, aby każda osoba miała równy dostęp i równe szanse do realizacji swoich aspiracji i dążeń w życiu zawodowym i społecznym.
Równość szans dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Ogólnodostępne badania i opracowania wskazują, że pomimo istnienia regulacji prawnych gwarantujących kobietom i mężczyznom te same prawa, wciąż istnieją znaczące nierówności uwarunkowane płcią. Kobiety zdecydowanie częściej napotykają na bariery uniemożliwiające im aktywność w porównywalnym wymiarze co mężczyźni w obszarze rynku pracy, polityki, kultury, etc. Nie oznacza to jednak że równość szans dotyczy bardziej kobiet. Są bowiem obszary, w których mężczyźni znajdują się w trudniejszej sytuacji niż kobiety. Mogą to być regiony – przykładowo – w których jest większe bezrobocie, a zwłaszcza długotrwałe bezrobocie mężczyzn. Zjawisko bezdomności gdzieniegdzie również w większym stopniu dotyczy mężczyzn. Działania należy wtedy skierować właśnie do tej grupy docelowej. Niemniej jednak kwestie związane z równością szans co do zasady w większym stopniu odnoszą się do kobiet. Stąd też potrzeba podejmowania działań, które wprowadzają konkretne rozwiązania przyśpieszające proces zmian na rzecz równości szans.
